بحران کمبود تراشه و گاز نئون در پی حمله روسیه به اوکراین

در شرایطی که جهان با بحران کمبود تراشه روبرو است، جنگ روسیه در اوکراین منجر به کاهش نگران کننده تولید گاز نئون شده که یک گاز مهم و حیاتی در تولید نیمه هادی‌­های پیشرفته است. به همین سبب جهان در حال حاضر با چالش بحران کمبود تراشه و گاز نئون رو‌به‌رو شده است.

نئون برای ساخت لیزرهایی موردنیاز است که در فرآیند تولید تراشه­‌ها، تحت عنوان لیتوگرافی (lithography)، استفاده می‌­شوند. به طوری­‌که در این فرآیند دستگاه‌­ها، الگوها را روی قطعات بسیار کوچک سیلیکونی ساخته شده توسط شرکت­‌هایی ازجمله سامسونگ، اینتل و TSMC حک می‌­کنند.

به گفته­‌ی Peter Hanbury (تحلیلگر نیمه‌هادی شرکت Bain & Co)، بیش از نیمی از گاز نئون جهان توسط تعداد انگشت شماری از شرکت‌­های اکراینی ساخته می‌­شود. این شرکت‌­ها عبارتند از Ingas در Mariupol  و همچنین Cryoin و Iceblick که در Odesa مستقر هستند.

به گزارش رویترز، این شرکت‌­ها به درخواست CNBC برای اعلام نظر خود پاسخ ندادند. اما شرکت‌­های Ingas و Cryoin هر دو با حمله روس­‌ها، فعالیت خود را در هفته­‌های اخیر متوقف کرده­‌اند. به این ترتیب با توقف فعالیت شرکت‌­های اکراینی پیشرو در جهان، میزان تولید گاز نئون به شدت کاهش یافته‌­است.

بر اساس تخمین­‌های انجام شده توسط شرکت مشاوره­ای Techcet، سال گذشته میزان نئون مصرفی برای تولید نیمه هادی‌­ها در جهان حدود 540 تن بوده­‌است. با فرض اینکه شرکت‌­های اکراینی بیش از نیمی از نئون دنیا را تولید می‌­کند، چنان‌چه این شرکت­‌ها همچنان تعطیل بمانند، تولید نئون جهان در سال 2022 به کمتر از 270 تن کاهش خواهدیافت.

طبق ایمیل ارسالی به CNBC توسط Hunbury، از بین موادی که برای ساخت تراشه‌­ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، تولید نئون بیشترین آسیب را از درگیری­‌های اکراین خواهد داشت.

کمبود جهانی تراشه­‌ها قبلاً تأثیر مخربی بر روی زنجیره‌­­های تولید مختلف مانند اتومبیل‌­های نسل جدید، کنسول‌­های بازی و … داشته و منجر به تأخیرهای طولانی‌­مدت در تولید محصولات شده­‌است. در حال حاضر نیز کمبود جهانی نئون وضعیت فعلی را بدتر می‌کند.

فرآیند تولید گاز نئون

نئون فرآورده­ی جانبی تولید فولاد در مقیاس بزرگ است. به دنبال فرآیند تقطیر جزء به جزء هوای مایع، که نوعی فرآیند جداسازی شیمیایی است، گاز نئون تولید می‌­شود (هوای مایع هوایی است که در دمای بسیار پایین و تحت فشار زیاد به صورت مایع درآمده‌­است).

به گفته Hunbury که به شرکت­‌هایی ازجمله Cryion ،Ingas, و UMG RT اشاره می‌­کند، در گذشته بیش از 90 درصد گاز نئونی که در صنعت تولید تراشه مورد استفاده قرار می‌گرفت، به عنوان فرآورده‌­ی جانبی فولاد تولید شده در کارخانه­‌های روسی، تولید می­شد و سپس پالایش و تصفیه آن توسط شرکت­‌هایی که عمدتاً در اکراین مستقر بودند، انجام می‌­گرفت.

Alan Priestley ، تحلیلگر شرکت Gartner به CNBC اطلاع داد که اکثر تولیدکنندگان بزرگ تراشه، گاز نئون مورد نیاز چندین ماه خود را ذخیره کرده‌اند و اضافه کرد که این موضوع هنوز برای آن‌ها مشکل مهمی تلقی نمی‌­شود.

طبق گفته‌­ی سخنگوی اینتل به CNBC، شرکت اینتل اعلام کرد که شرایط را تحت نظر داشته و تأثیر احتمالی درگیری روسیه و اکراین بر زنجیره تولید خود را ارزیابی کرده­‌است. او همچنین اضافه کرد که استراتژی شرکت اینتل برای داشتن یک زنجیره تولید متنوعِ جهانی، خطر تأثیر پذیرفتن از عوامل بازدارنده را به حداقل رسانده‌­است. ما به نظارت دقیق اوضاع و شرایط ادامه می‌­دهیم. شرکت‌­های TSMC و سامسونگ نیز از اظهار نظر به درخواست CNBC خودداری کردند.

به گفته‌­ی Priestly، برخی از کارخانه­‌های کوچک تولید تراشه،  به خاطر موجودی محدود گاز نئون زودتر تحت تأثیر شرایط جدید قرار خواهندگرفت. او اضافه کرد تولیدکنندگان تراشه تلاش می‌کنند این تأثیرات را بر زنجیره­‌ی تولید خود به حداقل برسانند.

آمادگی برای بحران کمبود نئون

صنعت جهانی تولید نیمه هادی سال‌هاست که خود را برای رویدادهای این چنینی آماده کرده است. گام­‌های سرنوشت‌­سازی برداشته شده تا خطرات مربوط به تأمین گاز نئون در آینده به حداقل برسد. به طوری‌­که تلاش شده تا گاز نئون مورد استفاده در فرآیند تولید تراشه را حذف کنند.

همزمان گام‌هایی نیز برای افزایش ذخایر گاز نئون در دو نقطه­ از زنجیره تولید برداشته شد. بنابراین اکنون هم تولیدکنندگان گاز نئون و هم سازندگان نیمه هادی‌­ها بین 3 تا 12 ماه مواد مورد نیاز برای عرضه تولیدات خود را در اختیار دارند. Hunbury افزود، سازندگان نیمه هادی‌­ها، تولیدکنندگان جدیدی را خارج از اکراین و روسیه راه­‌اندازی کرده­‌اند. همچنین اضافه کرد، تخمین می‌زنیم امروزه حدود 40 درصد گاز نئون به کار رفته در تولید نیمه هادی‌­ها از منابع روسی و اکراینی تأمین شده­‌باشد.

Hunbury در ضمن اضافه کرد، شرکت هلندی ASML سازنده­‌ی دستگاه‌های لیتوگرافی بسیار پیچیده­‌ای که توسط تولیدکننده‌­های بزرگ تراشه مورد استفاده قرار می‌­گیرد، وابستگی خود به منابع گاز نئون اکراینی را به حدود 20 درصد میزان قبلی خود کاهش داده­‌است.

طبق گفته­‌ی یکی از سخن‌گویان ASML به CNBC، شرکت ASML اهمیت آمادگی برای مدیریت وقایع ناخواسته‌­ای که بر زنجیره‌ی تولید تأثیر می‌گذارد را به خوبی می‌داند. آن‌ها افزودند ما به نظارت دقیق وضعیت درگیری­‌ها ادامه داده و آنچه را که بر شرایط تاثیر می‌گذارد به همراه تولیدکنندگان به دقت بررسی می‌­کنیم و در صورت نیاز از منابع جایگزین استفاده خواهیم کرد.